ให้บริการโดยคณาจารย์ เภสัชกรผู้เชี่ยวชาญด้านยาและสุขภาพ


คำชี้แจง "เว็บไซต์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อการ ศึกษา การแลกเปลี่ยนความรู้ และให้ข้อมูลเรื่องยาในกรณีทั่วไป ไม่ใช่คำแนะนำทางการแพทย์หรือเพื่อการรักษาในกรณีที่จำเพาะเจาะจง และความเห็นสำหรับกรณีเฉพาะหนึ่ง จะไม่สามารถประยุกต์ใช้กับผู้อื่นได้โดยตรง หากมีปัญหาเรื่องโรคโปรดปรึกษาแพทย์ หากมีปัญหาเรื่องยา โปรดปรึกษาเภสัชกร หรือปรึกษาผู้เกี่ยวข้องโดยตรงกับกรณีนั้นด้วยตนเองเท่านั้น"
Search :
การใช้ยา metoclopramide ร่วมกับ ondansetron

ผู้ป่วยชายอายุ 80 ปี ลื่นล้มขาซ้ายหักต้องได้รับการผ่าตัด วิสัญญีแพทย์มีการสั่งรายการยา Ondansetron 8 mg IV ร่วมกับ Metoclopramide 10 mg IV สามารถให้ร่วมกันได้หรือไม่ และใช้ใน indication อะไร

[รหัสคำถาม : 625] วันที่รับคำถาม : 25 ส.ค. 67 - 17:47:36 ถามโดย : บุคลากร วิทยาศาสตร์สุขภาพ
เข้าระบบเพื่อตอบคำถาม

No : 1

อาการคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัด (PONV) เป็นอาการที่เกิดขึ้นได้หลังการผ่าตัดที่มีการใช้ยาสลบและ/หรือยาแก้ปวดกลุ่ม opioid รวมทั้งยาชาเฉพาะที่ [1,2] กลไกการกระตุ้นให้เกิดการอาเจียนภายหลังการผ่าตัดจากยาสลบ ยาแก้ปวด opioid และยาชาเฉพาะที่สัมพันธ์กับการกระตุ้นผ่านตัวรับ dopamine D2 และ serotonin 5-HT3 บริเวณท่อทางเดินอาหารส่วนต้น chemoreceptor trigger zone (CTZ) ซึ่งอยู่ตรงก้านสมองแต่อยู่นอก blood brain barrier และศูนย์อาเจียน (vomiting center) [3] ซึ่งอยู่ที่ fourth ventricle ของสมองส่วน medulla oblongata
...
Ondansetron เป็นยากลุ่ม 5-HT3 antagonists ออกฤทธิ์ยับยั้ง serotonin 5-HT3 receptor บริเวณประสาทส่วนปลาย vagal nerve ในท่อทางเดินอาหาร และบริเวณ CTZ [4,5] ส่วนยา metoclopramide เป็นยากลุ่ม dopamine D2 receptor antagonist ในขนาดยาต่ำ (10 mg หรือ 0.1 – 0.2 mg/kg) ออกฤทธิ์ยับยั้ง dopamine D2 receptor บริเวณ CTZ ทำให้มีฤทธิ์ต้านอาเจียน นอกจากนี้ยังมีฤทธิ์ยับยั้ง dopamine D2 receptor บริเวณท่อทางเดินอาหารส่วนต้น ทำให้มีฤทธิ์เพิ่มการเคลื่อนไหวของกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้นที่สัมพันธ์กับการทำงานของกล้ามเนื้อหูรูดบริเวณหลอดอาหารและกระเพาะอาหาร (prokinetic agent) ในขนาดยาสูง (1 - 3 mg/kg) สามารถต้านอาเจียนโดยการยับยั้ง serotonin 5-HT3 receptor ใน CTZ[5,6] จากรายงานผลการวิเคราะห์อภิมาน (meta-analysis) การศึกษาในรูปแบบการทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุม (randomized controlled trial) ต่อประสิทธิภาพของยาป้องกันภาวะคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัดในผู้ป่วยที่ได้รับ morphine เพื่อรักษาอาการปวดหลังผ่าตัด พบว่า dexamethasone droperidol และ metoclopramide สามารถลดอุบัติการณ์การเกิดอาการอาเจียนได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ p<0.001[7] และการให้ยา metoclopramide 10 mg ร่วมกับ Ondansetron 8 mg ฉีดเข้าหลอดเลือดดำ จะเพิ่มประสิทธิภาพในการลดการเกิดอาการอาเจียนหลังผ่าตัดจากการฉีดยาชาเข้าช่องไขสันหลังในหญิงตั้งครรภ์ที่ผ่าคลอดทางหน้าท้อง[8] หรือจากการได้รับยาชาเฉพาะส่วน lidocaine ในผู้ที่เข้ารับการผ่าตัดกระเพาะอาหารเพื่อลดน้ำหนัก[9] ได้สูงกว่าการให้ยาฉีด ondansetron เพียงชนิดเดียว จากกลไกยับยั้งการอาเจียนที่ครอบคลุมทั้งการยับยั้ง dopamine D2 receptor และ serotonin 5-HT3 receptor และ metoclopramide ในขนาดที่ใช้ยังมีฤทธิ์เป็น prokinetic agent ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดการสำลักอาหารจากกระเพาะอาหารด้วย อย่างไรก็ตามมีข้อควรระวังในการเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะการเต้นของหัวใจผิดปกติ ชนิด QT-prolonged ได้ [10] รวมถึงผลข้างเคียงอื่น ๆ เช่น การเกิด extrapyramidal symptom และ serotonin syndrome
...
ผู้ป่วยได้รับการผ่าตัดบริเวณขาซึ่งน่าจะมีการให้ยาสลบหรือยาชาเฉพาะส่วน รวมทั้งอาจมีการให้ยาแก้ปวดกลุ่ม opioid ร่วมด้วย ซึ่งหากผู้ป่วยไม่มีความผิดปกติในการทำงานของไต ขนาดยาของ ondansetron และ metoclopramide ที่ได้รับเป็นขนาดยาที่สามารถใช้ได้อย่างปลอดภัย [4,6] และสามารถป้องกันภาวะคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัดจากการได้รับยาสลบ ยาชาเฉพาะส่วน หรือยาแก้ปวดกลุ่ม opioid ได้

เอกสารอ้างอิง
[1]. Sizemore DC, Singh A, Dua A, et al. Postoperative Nausea. [Updated 2022 Nov 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK500029/.
[2]. Gan TJ, Belani KG, Bergese S, et.al. Fourth Consensus Guidelines for the Management of Postoperative Nausea and Vomiting. Anesth Analg. 2020 Aug;131(2):411-448.
[3]. Shaikh SI, Nagarekha D, Hegade G, et.al. Postoperative nausea and vomiting: A simple yet complex problem. Anesth Essays Res. 2016 Sep-Dec;10(3):388-396.
[4]. Griddine A and Bush JS. Ondansetron. [Updated 2023 Feb 15]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499839/.
[5]. Jokinen J, Smith AF, Roewer N, et.al. Management of postoperative nausea and vomiting: how to deal with refractory PONV. Anesthesiol Clin. 2012 Sep;30(3):481-93.
[6]. Metoclopramide In: UpToDate, Post TW (Ed), UpToDate, Waltham, MA. (Accessed on June 29, 2024).
[7]. Hirayama T, Ishii F, Yago K, et.al. Evaluation of the effective drugs for the prevention of nausea and vomiting induced by morphine used for postoperative pain: a quantitative systematic review. Yakugaku Zasshi. 2001 Feb;121(2):179-85.
[8]. Chaiboon P. “RCT of metoclopramide combine with ondansetron in cesarean section under spinal anesthesia in Uttaradit hospital”. HSCR. 2023 Jun;38(1):36-45.
[9]. Ebrahimian M, Mirhashemi SH, Oshidari B, et.al. Effects of ondansetron, metoclopramide and granisetron on perioperative nausea and vomiting in patients undergone bariatric surgery: a randomized clinical trial. Surg Endosc. 2023 Jun;37(6):4495-4504.
[10]. Ondansetron/Metoclopramide interaction. In: Lexi-drugs online [database on the Internet]. Waltham (MA): UpToDate Inc.; 2024 [updated 27 Jun 2024; cited 29 Jun 2024]. Available from: http://online.lexi.com.

วันที่ตอบ : 26 ส.ค. 67 - 10:53:59




พัฒนาระบบโดย ภานุชญา มณีวรรณ ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา 90110