การเก็บรักษายาเป็นปัจจัยหนึ่งที่สำคัญในการทำให้ยามีประสิทธิภาพในการรักษาที่ดี การเก็บรักษายาที่ไม่เหมาะสม จะทำให้ผู้ป่วยได้รับยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาน้อยกว่าที่ควรจะเป็น และยาอาจเสื่อมสภาพ ส่งผลทำให้เกิดพิษจากผลิตภัณฑ์ยาได้ การเก็บรักษายาอย่างเหมาะสมจึงเป็นเรื่องสำคัญ โดยปัจจัยที่ส่งผลต่อการเสื่อมสภาพของยามีหลายประการ เช่น อุณหภูมิ แสง ความชื้น รูปแบบของผลิตภัณฑ์ยาก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยในการกำหนดวิธีการเก็บรักษายาอย่างเหมาะสม ดังนี้
ยาเม็ดและแคปซูล ควรเก็บที่อุณหภูมิห้อง 25-30 องศาเซลเซียส พ้นจากแสง ความร้อน และความชื้น ซึ่งทั่วไปบรรจุภัณฑ์ของยามักออกแบบมาเพื่อป้องกันแสงและความชื้น ดังนั้นจึงควรเก็บยาในบรรจุภัณฑ์เดิม หากจำเป็นต้องใส่ในภาชนะอื่น ควรเลือกภาชนะที่มีฝาปิดสนิทและกันแสงได้
ยาน้ำและยาน้ำแขวนตะกอน ควรเก็บในตู้เย็นหากระบุไว้ที่ฉลาก แต่ถ้าไม่มีการระบุไว้ แนะนำให้เก็บที่อุณหภูมิห้อง 25-30 องศาเซลเซียสและแห้ง การปิดฝาให้สนิทหลังการใช้ยา จะช่วยป้องกันการปนเปื้อนหรือการระเหยของยา และควรหลีกเลี่ยงการเก็บยาในบริเวณที่มีอุณหภูมิสูงหรือต่ำเกินไป เช่น บริเวณใกล้เครื่องทำความร้อนหรือในรถที่จอดกลางเเจ้ง ช่องแช่แข็ง เป็นต้น
ยาฉีด ส่วนใหญ่ต้องเก็บในตู้เย็นที่มีอุณหภูมิเหมาะสมระหว่าง 2-8 องศาเซลเซียส และก่อนใช้ยาฉีดทุกครั้งควรตรวจสอบวันหมดอายุและสภาพของยา เช่น การเปลี่ยนสี หรือการตกตะกอน หากพบความผิดปกติใด ๆ ควรหลีกเลี่ยงการใช้และปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร 
ยาครีม ยาขี้ผึ้ง และเจล ควรเก็บที่อุณหภูมิห้องคือ 25-30 องศาเซลเซียสและแห้ง หลีกเลี่ยงการเก็บในที่ที่มีแสงแดดส่องถึงหรืออุณหภูมิสูง ซึ่งอาจทำให้ครีมและขี้ผึ้งเปลี่ยนสภาพไปจากเดิม เช่น เกิดการแยกชั้น แข็ง เยิ้มเหลว เป็นต้น การปิดฝาให้สนิทหลังการใช้งานเป็นสิ่งสำคัญเช่นกันเพื่อป้องกันการปนเปื้อน
ยาหยอดตา โดยทั่วไปแนะนำว่าหลังจากเปิดใช้งานให้เก็บในตู้เย็นบริเวณช่องธรรมดา ที่ไม่ใช่ช่องเเช่เเข็งหรือบริเวณฝาตู้เย็น การเก็บเช่นนี้จะมีอายุการใช้งานได้ 30 วันนับจากเปิดใช้งาน เเละหากเปิดยาใช้งานเกิน 30 วัน จำเป็นต้องใช้ต่อให้หยุดใช้ยาขวดเดิม เเละเปิดใช้ยาขวดใหม่ เเม้ว่ายาในขวดเดิมจะยังเหลืออยู่ก็ตามเพื่อคงประสิทธิภาพและป้องกันการปนเปื้อน และควรสังเกตคำแนะนำการใช้บนฉลากอย่างเคร่งครัด หากยามีสี กลิ่น หรือลักษณะที่เปลี่ยนไปจากเดิม ควรหยุดใช้ทันทีและปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
ยาพ่นและยาสูด ควรเก็บในที่อุณหภูมิห้อง 25-30 องศาเซลเซียสและแห้ง เพื่อให้ระบบการพ่นยาทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และควรเก็บยาพ่นในบรรจุภัณฑ์เดิมและปิดฝาให้สนิทหลังการใช้ เพื่อป้องกันการปนเปื้อน
การเก็บรักษายาอย่างเหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ยาคงคุณภาพและมีประสิทธิภาพในการรักษา การปฏิบัติตามคำแนะนำในการเก็บรักษาตามรูปแบบเภสัชภัณฑ์เป็นเรื่องที่ไม่ควรละเลย นอกจากจะช่วยป้องกันอันตรายที่เกิดจากการใช้ยาที่เสื่อมคุณภาพแล้ว ยังช่วยยืดอายุการใช้งานของยาและทำให้การรักษามี
ประสิทธิผลมากขึ้น หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับวิธีการเก็บรักษายาควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
เอกสารอ้างอิง
- สุชาดา ชุติมาวรพันธ์, โพยม วงศ์ภูวรักษ์, อภิฤดี เหมะจุฑา, สงวน ลือเกียรติบัณฑิต, นัฏฐา แก้วนพรัตน์, ฐิติมา ด้วงเงิน, และคณะ. คู่มือทักษะตามเกณฑ์ความรู้ความสามารถทางวิชาชีพของผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม (สมรรถนะร่วม) พ.ศ. นนทบุรี: เอช อาร์ พริ้นซ์ แอนด์ เทรนนิ่ง; 2562:23-30.
- Williams SR, Nix DA, Patel KH. Drug Storage and Stability. In Paul S. Auerbach, editor. Wilderness Medicine. 5th ed. St. Louis:mosby;2007. p. 2251-60.
บทความโดย
รศ.ดร.ภญ.วรนุช แสงเจริญ สาขาวิชาเภสัชกรรมคลินิกและนักศึกษาคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
- นายเมธัส สุวรรณโณ 6310712047
- นางสาววริศรา ช่อเชิดชูวงศ์ 6310712048
- นางสาวศิรินทร์ทิพย์ จอนนิตย์ 6310712050
- นางสาวอุรัสยา จันทร์ปาน 6310712051
- นายคมสันต์ สุรีย์แสง 6310712052
- นางสาวชนากานต์ ลีตะวัฒนกุล 6310712053
--------------------------------------------------------------------------
©2024 by DICRXPSU -- This work is licensed under CC BY-NC 4.0
การนำบทความนี้ไปเผยแพร่ หรือการคัดลอกส่วนใดส่วนหนึ่งของบทความกรุณาอ้างอิงหรือขออนุญาตก่อนการเผยแพร่
