เมื่อช่วงปลายเดือนสิงหาคม 2567 ที่ผ่านมา มีข่าวกรณีพบผู้ป่วยจำนวน 42 คน มีการดื่มยาดอง ที่มีส่วนผสมของเหล้าเถื่อน หรือเมทานอล ทำให้มีผู้เสียชีวิตจำนวน 6 ราย (ข้อมูล ณ วันที่ 29 สิงหาคม 2567) ทำให้หน่วยงานทางการแพทย์หลายที่ ออกมาเตือนผู้ป่วยถึงอันตรายจาก methanol ซึ่งในวันนี้ทางศูนย์ข้อมูลยาฯ มีบทความเกี่ยวกับเรื่องนี้มาฝากกันครับ
เมทานอล (methanol) หรือเมทิลแอลกอฮอล์ เป็นสารที่ไม่มีรสขม ไม่มีสีและกลิ่น มีการนำมาใช้ในเป็นตัวทำละลายในภาคอุตสาหกรรม เช่น สีทาไม่ น้ำมันเคลือบเงา ยาลอกสี ทั้งนี้เนื่องจากเมทานอลมีราคาถูกจึงมีผู้นำมาใช้ผสมแทนแอลกอฮอล์เพื่อเป็นเหล้าเถื่อน จนเป็นเหตุให้เกิดอันตรายซึ่งมีรายงานในหลาย ๆ ประเทศ รวมทั้งในประเทศไทย
พิษจากยาเมทานอลเกิดได้อย่างไร
เมทานอลเมื่อดูดซึมเข้าสู่ร่างกายจะไปแปรสภาพที่ตับได้เป็นสารฟอร์มาลดีไฮด์ (formaldehyde) โดยอาศัยเอนไซม์ alcohol dehydrogenase ก่อนที่จะเปลี่ยนต่อเป็นกรดฟอร์มิก (formic acid) โดยอาศัยเอนไซม์ aldehyde dehydrogenase แล้วปล่อยคืนสู่กระแสเลือด ซึ่งกรดฟอร์มิกทำให้เลือดเป็นกรด รวมทั้งทำลายจอประสาทตาและระบบประสาทตาส่งผลให้ตาบอด
จัดการพิษจากเมทานอลทำได้อย่างไร
กรณีที่ผู้ป่วยนำส่งถึงโรงพยาบาลอย่างรวดเร็ว สามารถใช้วิธีการยับยั้งการแปรสภาพจากเมทานอลให้เป็นกรดฟอร์มิกด้วยการให้เอทานอล (ethanol) ซึ่งเป็นแอลกอฮอล์ที่ใช้สำหรับบริโภค เอทานอลจะไปแย่งเมทานอลจับกับเอนไซม์ alcohol dehydrogenase แล้วเปลี่ยนเป็นแอซีทัลดีไฮด์ (acetaldehyde) ซึ่งมีพิษต่อร่างกายน้อยกว่า ส่วนเมทานอลที่ยังไม่ถูกแปรสภาพไปขับออกจากร่างกายที่ไต โดยเป้าหมายของการรักษาจะต้องมีระดับเอทานอลในเลือดมีค่าระหว่าง 100-150 มก./ดล. (กฎหมายอนุญาตให้มีแอลกอฮอล์ในเลือดไม่เกิน 20 หรือ 50 มก./ดล. แล้วแต่กรณีจึงจะไม่เข้าข่ายเมาแล้วขับ) ร่วมกับฟอกเลือด (hemodialysis) เพื่อเร่งการขับเมทานอลออกจากร่างกายและช่วยแก้ไขภาวะเลือดเป็นกรด
ส่วนยาที่ไปยับยั้งเอนไซม์ alcohol dehydrogenase โดยตรง คือ fomepizole ขณะนี้ยังไม่มียานี้ขึ้นทะเบียนนำมาใช้ในประเทศไทย และยามีราคาสูง หากท่านเป็นบุคลากรทางการแพทย์ สามารถอ่านบทความเกี่ยวกับยา fomepizole เพิ่มเติมได้ ที่นี่
เอกสารอ้างอิง
- อัปเดต! ยอดผู้ป่วย ยาดอง ใส่ เมทานอล ล่าสุด ยังรักษาตัว 11 ราย อาการวิกฤต 6 ราย. https://www.bangkokbiznews.com/news/news-update/1142473
- ภาวะพิษจาก methanol. ที่มา https://www.rama.mahidol.ac.th/poisoncenter/th/pois-cov/Methanol
- Brent J. Fomepizole for ethylene glycol and methanol poisoning. N Eng J Med 2009;360:2216-2223.
บทความโดย ผศ.ภญ.ฐิติมา ด้วงเงิน สาขาวิชาเภสัชกรรมคลินิก คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
CC BY 4.0 การนำบทความนี้ไปเผยแพร่ หรือการคัดลอกส่วนใดส่วนหนึ่งของบทความกรุณาอ้างอิงหรือขออนุญาตก่อนการเผยแพร่
